مقدمه الحمد لله الذی أنزل الکتاب تبیانا لکل شیء این مقاله دو واژه "صلاه " و "زکاه " را بر اساس وجوه چند گانه ای که در کتب وجوه ونظایر برای آن ذکرشده است با شش ترجمه (آیتی, مکارم, فولادوند, مجتبوی,الهی قمشه ای , بهرام پور)و یک تفسیر (ترجمه جوامع الجامع) مقایسه کرده است تا میزان معرفت وتاثیر مترجمین از وجوه مختلف واژه در ترجمه آیات مشخص شود ,ابتدادر این مقاله به دیدگاه لغت شناسان درباره این دو واژه پرداخته شده است سپس وجوه هر واژه را بیان کرده ایم ودر ذیل هر وجه ترجمه مترجمین را آورده ایم ودر پایان میزان تاثیر پذیری در ترجمه ها را بیان کرده ایم امیدواریم مورد استفاده خوانندگان محترم قرارگیرد.ادامه مطلب... الاجتهاد فی التفسیر محمد هادی معرفه من مرکز آل بیت العالمی للمعلومات التفسیر : مبالغة فی الفسر بمعنى الکشف والابانة . قال تعالى ( ولا یأتونک بمثل الا جئناک بالحق وأحسن تفسیرا )(1) ( أی تبیینا وتوضیحا . والفسر والسفر من أصل واحد فی الاشتقاق الکبیر ) (2) ( کلاهما بمعنى الابراز والاظهار ، قال الراغب الاصفهانی : هما متقاربا المعنى کتقارب لفظیهما ، لکن جعل الفسر لاظهار المعنى المعقول ، والسفر لابراز الاعیان للابصار . یقال : سفرت المرأة عن وجهها وأسفرت ، أی کشفت عن وجهها بمعنى رفع النقاب . وأسفر الصبح اذا بدا وطلع الفجر . والفسر والتفسیر مجردا ومزیدا فیه کلاهما بمعنى الکشف والابانة ، متعدیان الى المفعول به ، غیر ان فی التفعیل مبالغة لیست فی المجرد ، نظیر الکشف والاکتشاف ، فهما متعدیان الى المفعول به ، یقال : کشفه واکتشفه ،بمعنى واحد ، غیر أن فی الافتعال مبالغة وصرف جهد لم یکن فی الثلاثی ، فمطلق الکشف عن الشی لا یقال له الاکتشاف الا اذا کانت فی کشفه واظهاره مزید عنایة وبذل جهد کثیر .. وهکذا الفرق بین الفسر ، والتفسیر لا یکون تفسیرا اذا لم یکن هناک عناء وبذل جهد فی رفع الابهام عن وجه الیة ، والا فمجرد ترجمة الالفاظ أو تبدیلها بنظائرها فی افادة المعنى ، لا یکون تفسیرا . ومن ثم کان التفسیر فی المصطلح هو : بذل الجهد فی رفع الابهام عن اللفظ المشکل ، فلابد هناک اشکال فی اللفظ قد أوجب ابهاما فی المعنى ، فیبذل المفسر عنایته برفع ذلک الابهام ودفع الاشکال ، حسبما أوتی من حول وقوة وما تهیأ له من أدوات التفسیر وأسبابه . والتفسیر فی ماهیته على نوعین : أثری ونظری . والاول یعنی : التفسیر بما ورد من آثار الاقدمین من أقوال وآراء حول تبیین الیات الکریمة ، فی مثل أحادیث الرسول ( صلى الله علیه وآله ) ، وأقوال صحابته المرضیین ، وآراء التابعین لهم باحسان ، مضافا الیها ما ورد من روایات أهل بیته الطاهرین ، وهذا ما یسمى بالتفسیر بالمأثور أو التفسیر النقلی . وهذا قد یکتفی بذکر الاثر مجردا عن أی نقد أو بیان ، کما داب علیه جلال الدین السیوطی فی تفسیره الدر المنثور ، والسید هاشم البحرانی فی البرهان ، والعروسی الحویزی فی تفسیره نور الثقلین . والاخر ما یصحبه البیان والنقد احیانا ، کما نجده فی تفسیر جامع البیان للطبری وتفسیر ابن کثیر ، وتفسیر الصافی للفیض الکاشانی ، وکنز الدقائق للمشهدی . والنوع الثانی من التفسیر ، هو التفسیر الاجتهادی ، المبتنی على اعمال الرأی والنظر فی فهم معانی القرآن الکریم . وللاجتهاد فی التفسیر اسس ودعائم علیها ترسو قواعده ، وتبتنی اصوله ..على ما شرحه الراغب فی مقدمته فی التفسیر ، وسنشیر الیها . والتفسیر یرتفع فی اصوله الى فترة حیاة الرسول ( صلى الله علیه وآله ) ، حیث کان الصحابة اذا أشکل علیهم فهم آیة ، کانوا یراجعون النبی ویسألونه الایضاح والتبیین ، فیجیبهم علیه حسب وظیفته الرسالیة فی تبیین مفاهیم القرآن . قال تعالى : ( وأنزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم ولعلهم یتفکرون (3) . فقد انزل القرآن على النبی لیبین للناس معانیه ، مما أشکل علیهم فهمه ، لیکون ذلک ذریعة الى مزاولة فهمهم وفکرتهم فی استخراج معانیه والبسط فیها . فمما سئل فیه النبی ( صلى الله علیه وآله ) عن المعنى المراد من الیة ، ما جاء سؤالا عن ( السائحون ) فی قوله تعالى : ( التائبون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون (4) حیث وقع هذا الوصف مدحا یزاوله المؤمنون . فقال ( صلى الله علیه وآله ): (هم الصائمون ) (5) . قال الطبرسی : السائح من ساح فی الارض ، یسیح سیحا اذا استمر فی الذهاب ، ومنه السیح للماء الجاری ، قال : ومن ذلک یسمى الصائم سائحا ، لاستمراره على الطاعة فی ترک المشتهى ... ، قال : وروی عن النبی ( صلى الله علیه وآله ) أنه قال : ( سیاحة أمتی الصیام ) (6) . نعم انما کان الصیام سیاحة للمؤمن ، لانه عبادة خالصة یقوم بها العبد ، طالبا وجه ربه ، بعیدا عن کل شائبة الریاء والضمائم التی قد تعتری سائر العبادات ، فالصائم خالص بوجهه للّه ، هائم فی بیداء عبادة ربه الکریم ، لا تثنیه عن عزمه شوائب الاکدار ودنائس الاقذار . وسأل رجل من هذیل عن قوله تعالى : ( ومن کفر فان الله غنی عن العالمین ) (7) ما هو المراد من الکفر هنا ، حیث کان ترک الحج وهو فریضة کسائر الفرائض آلا یوجب کفرا بالله تعالى ؟ فقال ( صلى الله علیه وآله ) : من ترکه لا یخاف عقوبته ولا یرجو مثوبته ) (8) أی من ترک الحج ترک جحود ، ناشئا عن عدم الایمان بشریعة الله تعالى . وهکذا فی سائر الموارد ، حیثما وجد ابهام فی وجه الیة ، کانوا یراجعونه ( صلى الله علیه وآله ) ویسألونه الحل والایضاح ، وقد أوردنا غررا من ذلک فی کتابنا : ( التفسیر والمفسرون ) حقل التفسیر المأثور عن النبی ( صلى الله علیه وآله ) . وایضا کان ( صلى الله علیه وآله ) یتعرض للتفسیر بنفسه عند ما یلقی على أصحابه شیئا من آیات الذکر الحکیم . کان ( صلى الله علیه وآله ) یتلو على أصحابه العشر من الیات ، لا یتجاوز هن حتى یعلمهم تفسیرها وتأویلها ، فقد أخرج ابن جریر باسناده عن ابن مسعود ، قال : کان الرجل منا اذا تعلم عشر آیات ، لم یتجاوزهن حتى یعرف معانیهن والعمل بهن ، وقال أبوعبد الرحمان السلمی : حدثنا الذین کانوا یقرئوننا ، أنهم کانوا یستقرئون من النبی ( صلى الله علیه وآله ) فکانوا اذا تعلموا عشر آیات ، لم یخلفوها حتى یعلموا بما فیما من العمل ، قال : فتعلمنا القرآن والعمل جمیعا ) (9) . هکذا داب رسول الله ( صلى الله علیه وآله ) على تعلیم أصحابه الاجلاء معانی القرآن وتفسیر ما ابهم منه ، الى جنب تعلیم قراءته وتلاوته . غیر ان المأثور من التفسیر المرفوع الى النبی ( صلى الله علیه وآله ) قلیل جدا ، حسبما جمعه جلال الدین السیوطی فى آخر کتابه الاتقان ، فبلغ ما یقرب من مئتین وخمسین حدیثا مرفوعا الى النبی ( صلى الله علیه وآله ) ، وقال : الذی صح من ذلک قلیل جدا ، بل اصل المرفوع منه فى غایة القلة . وأخیرا قام زمیلنا الفاضل السید محمد برهانی نجل العلامة المحدث البحرانی صاحب تفسیر البرهان ، بجمع ما أثر من تفاسیر مرفوعة الى النبی ( صلى الله علیه وآله ) ، مرویة عن طرق أهل البیت ( علیهم السلام ) ، فبلغ لحد الن حوالی أربعة آلاف حدیث مرفوع الى النبی ( صلى الله علیه وآله ) فی التفسیر ، ولا یزال یزید ما دام العمل مستمرا ، وفقه الله تعالى . واما عهد الصحابة ، فلم یزل الامر على ذلک ، کانوا مراجع الامة فی فهم ما أشکل من القرآن ، وکان من الصحابة أربعة اشتهروا بعلم التفسیر ، وهم : علی بن أبی طالب وکان راسا وأعلم الاربعة وعبد الله بن مسعود ، وأبی بن کعب ، وعبد الله بن عباس ، کان أصغرهم سنا وأوسعهم باعا فی نشر التفسیر ، وذلک لتفرغه فی ذلک ، دون من عداه . قال الامام بدر الدین الزرکشی : ... وصدر المفسرین من الصحابة هو علی بن ابی طالب ثم ابن عباس ، وهو تجرد لهذا الشأن ، والمحفوظ عنه أکثر من المحفوظ عن علی ، الا ان ابن عباس کان قد أخذ عن علی ( علیه السلام ) (10) ثم یجئ دور التابعین ، لیتوسعوا فی التفسیر ، توسعا مطردا مع الزمان ومتناسبا مع توسع بقاع الدولة الاسلامیة . وقد درج التفسیر مدارجه الى الکمال فی هذا الدور ، فأخذ یتشکل بعد أن کان مبعثرا ، وینتظم بعد أن کان متقطعا منتثرا ، ویزداد حجما ویتوسع بعد ان کان محدودا مقتصرا ، وفوق ذلک أخذ الاجتهاد واعمال الرأی والنظر والبحث والنقد یتسرب فی التفسیر ، ویأخذ مأخذه فی تبیین وتفهیم معانی القرآن الکریم . وهذا حسبما ورد من الامر بالتدبر والتعمق فی القرآن ، والبحث والنظر فی فهم معانیه : ( کتاب أنزلناه مبارک لیدبروا آیاته ولیتذکر أولو الالباب ) (11) . ( أفلا یتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها ) (12) . وقد کان بعض السلف یتحرجون من القول فی القرآن بغیر أثر صحیح ، ویجتنبون النظر فیه ، خشیة أن یکونوا قد أقحموا فی القول فی القرآن برأیهم ، وقد جاء النهی عن تفسیره بالرأی . ( من فسر القرآن برأیه فلیتبوأ مقعده من النار ) (13) . فعن عبید الله بن عمر قال : لقد أدرکت فقهاء المدینة ، وانهم لیعظمون القول فی التفسیر ، منهم : سالم بن عبد الله ، والقاسم بن محمد ، وسعید بن المسیب ، ونافع . وعن یحیى بن سعید قال : سمعت رجلا یسأل سعید بن المسیب عن آیة من القرآن ، فقال : لا أقول فی القرآن شیئا ، وکان لا یتکلم الا فی المعلوم من القرآن . وعن ابن سیرین ، قال : سألت عبیدة السلمانی عن آیة ، قال : علیک بالسداد ، فقد ذهب الذین علموا فیم أنزل القرآن ) (14) . لکن على الرغم من ذلک فقد تصدى علماء الصحابة ونبهاء التابعین للتفسیر ، واجتهدوا فیه وأعملوا النظر والرأى فیه ، لکن على الطریقة المستقیمة ، التی کان یقبلها الشرع والعقل ، وهی الطریقة التی مشى علیها العقلاء فی تفهمهم للکلام : اکان وحیا من السماء أم کان کلام انسان منثورا أو منظوما ؟ الامر الذی لا یعنیه حدیث النهی عن التفسیر بالرأی ، وانما یعنی التفسیر بالرأی الممنوع شرعا والممقوت عقلا الاستقلال والاستبداد بالرأی فیه . قال الامام أمیر المؤمنین ( علیه السلام ) : ( من استبد برأیه هلک ) . وهذا عام یشمل تفسیر الکلام أیضا ، فان للتفسیر اصولا ومبانی یجب الجری علیها ، ومواکبة العقلاء فی طریقة فهم الکلام ، فالحائد عن الطریق ضال لا محالة . ولابن النقیب محمد بن سلیمان البلخی کلام فی تفسیر حدیث النهی عن التفسیر بالرأی ، قال : ان جملة ما تحصل فی معنى الحدیث خمسة أقوال : أحدها : التفسیر من غیر حصول العلوم التی یجوز معها التفسیر. ثانیها : تفسیر المتشابه الذی لا یعلمه الا الله . ثالثها : التفسیر المقرر للمذهب الفاسد ، بان یجعل المذهب أصلا والتفسیر تابعا ، فیرد الیه بای طریق أمکن ، وان کان ضعیفا . رابعها : التفسیر بان مراد الله کذا على القطع من غیر دلیل . خامسها : التفسیر بالاستحسان والهوى (15) . ولکن هذه الوجوه الخمسة ترجع فی النهایة الى وجهین أساسیین : أولهما : الاستبداد بالتفسیر ، من غیر اعتماد على اصول التفسیر ومنابعه الاصیلة ، أو عدم مراجعة مبانیه المعتمدة المتفق علیها .. ، ومنها الاثار الصحیحة الواردة عن النبی وصحابته العلماء وعترته الطاهرین .. ، وکذا من غیر ملاحظة أسباب النزول والشواهد والدلائل المتوفرة ، المؤثرة فی فهم معانی الیات وطریقة الاستنباط . وهذا هو الاستقلال بالرأی والاستبداد فیه .. ، وهو مرفوض فی شریعة العقل الرشید . وثانیهما : التحمیل على القرآن ، أن یحاول تحمیل رأیه على القرآن ، حتى ولو کان ظاهر النص یأباه ، کأصحاب المذاهب الفاسدة الذین یحاولون تبریر عقائدهم المنحرفة ، بتطبیقها على ما أمکن من ظواهر النص المحتملة ، ومن ثم یتجهون نحو الیات التی هی متشابهة بظاهرها ، فیتبعونها ابتغاء تأویلها وتصریفها الى حیث مرامیهم السیئة ، تمویها على العامة . ومن هنا نرى کثیرا من أصحاب القول بالجبر والقدر حاولوا التمسک بظواهر آیات معینة ، فحرفوها وتصرفوا فی معانیها ، وهذا هو التحریف فی المعنى والتفسیر . وان کثیرا من الیات التی تشبث بها هؤلاء ، لم تکن متشابهة من قبل ، وانما عرض علیها التشابه بصنیع أصحاب الجدل فی الکلام ، ومحاولات بذلت فیما بعد بصدد تبدیل مفاهیمها ، وتحریف معانیها . نعم ، قد لا یکون هناک غرض سوء ، لکن الغباوة الذاتیة دعت بأناس حملوا القرآن على معان تتوافق مع أهدافهم عن حسن نیة ، وهذا فی أکثر الوعاظ والناسکین الذین حاولوا ذلک فی سبیل الوعظ والارشاد بیات فسروها على غیر وجهها ، أو وضعوا أحادیث مرفوعة الى النبی ( صلى الله علیه وآله ) بهتانا وزورا ، زاعمین أنهم قد کذبوا له ولم یکذبوا علیه فالصوفی یشیر الى قلبه ، ویتلو قوله تعالى : ( اذهب الى فرعون انه طغى ) ، مؤولا الفرعون الطاغیة بطغیان القلب وهوى النفس الغالب . کل ذلک ممنوع ، لانه قول على الله بغیر علم ، وافتراء علیه ، حتى ولو لم تکن النیة سیئة ، لان الهدف لا یبرر الوسیلة فی الاسلام ، فلا تجوز الکذبة حتى ولو کان الهدف رواج الاسلام ، حیث الاسلام فی غنى عن الکذب والتزویر. ــــــــــــ 1ـ 2ـ وهو الاشتراک فی الحروف الاصل (س .ف .ر ). 3ـ النحل 44/. 4ـ التوبة /112. 5ـ المستدرک للحاکم 2 /335. 6ـ مجمع البیان 5 /74 76. 7ـ المائدة / 89. 8ـ الاتقان للسیوطی 4/218. 9ـ تفسیر الطبری 1/27 28 و30. 10ـ البرهان للزرکشی 2/175. 11ـ سورة ص /29. 12ـ محمد / 24. 13ـ حدیث مستفیض ، راجع الامالی للصدوق المجلس الثانی ص 6 ( ط ، النجف ) ، والطبری 1/27. 14ـ تفسیر الطبری 1/29 ، ومقدمة کتاب المبانی فی نظم المعانی / 183 آ184. 15ـ راجع : الاتقان للسیوطی 4/191. مقدمه این پژوهش حاصل مقایسه دو کتاب مناسک حج آیه الله العظمی سید روح الله خمینی و آیه الله العظمی سید علی سیستانی است ودر مواردی که نظر این دو مرجع در مورد مسائل مختلف حج با هم اختلاف دارند تنها نظر آیه الله العظمی سید علی سیستانی آمده است همچنین مواردی که در مناسک حج آیه الله العظمی سید علی سیستانی ذکر شده بود اما در مناسک حج آیه الله العظمی سید روح الله خمینی بیان نشده بود سعی شده است آورده شود, امیدواریم مورد استفاده مقلدین و پژوهشگران واقع شود. تروک احرام 1.شکار حیوان صحرائى مسأله 206 : براى محرم جایز است که به کلاغ و باز شکارى تیر اندازى کند ، و در صورتى که تیر به آنها بخورد و کشته شوند کفاره ندارند . کفارات شکا ر براى کشتن و شکار هر یک از حیوانات صحرایى در شریعت مطهره کفاره اى معین شده است که در مسائل ذیل بیان خواهد شد . 2ـ سرمه کشیدن بسرمه اى که نه سیاه باشد و نه زینت شمرده شود عرفاً ، و این صورت اشکالى ندارد ، در صورتى که قصد زینت نداشته باشد ، و امّا اگر قصد زینت داشته باشد احوط ترک آن است ، و در تمام صورتهاى سرمه کشیدن کفاره اى واجب نیست ، اگرچه اولى کفاره دادن یک گوسفند است ، در صورتى که سرمه اى بکشد که حلال نباشد. مسأله 247 : براى محرم جایز نیست که در آینه براى زینت نگاه کند ، ولى اگر براى مقصود دیگرى باشد اشکالى ندارد ، و مقصود دیگر مثل اینکه براى مداواى زخم صورت ، یا آگاه شدن از وجود چیزیکه مانع از رسیدن آب است بصورت ، یا نگاه کردن راننده ماشین در آن ، جهت دیدن ماشینهائى که در پشت سرش قرار دارند ، و مانند اینها ، به آینه نگاه کند ، و ممکنست که اجسام صیقلى دیگرى که خاصیت آینه را داشته باشند به آینه ملحق شوند . 7.جدال نمودن مسأله251 : اگر ترک جدال موجب ضرر مکلف شود ، مانند اینکه موجب از بین رفتن حق باشد ، در این صورت جدال کردن جایز است . 8.جدا نمودن مو از بدن مسأله 261 : خاراندن محرم سر خود را ، در صورتى که موجب افتادن مو از سرش نشود و خون از سرش نیاید ، اشکالى ندارد ، و همچین است خاراندن بدن و اگر محرم دست خود را به سر یا ریش خود کشید ، بدون اینکه هیچ غرضى و هدف عقلائى از این کار خود داشته باشد ، و موجب جدا شدن یک مو یا بیشتر شد ، واجب است یک مشت از طعام صدقه بدهد ، و امّا اگر جدا شدن مذکور در اثر وضو گرفتن و مانند آن باشد کفاره اى واجب نیست . 9.پوشاندن صورت براى زن مسأله 268 : بنابر احوط و اولى کفاره پوشاندن صورت یک گوسفند است . 10.سایه قرار دادن مرد بالاى سر خود دوّم : سایه قرار دادن به وسیله اشیاء ثابت ، مانند دیوارها و تونلها و درختها و کوهها و مانند اینها ، و بنابر اظهر این نوع براى مردم محرم جایز است ، خواه سواره باشد یا پیاده ، همچنان که جایز است خود را از آفتاب با دو دست خود بپوشاند ، اگرچه احوط ترک آن است . بنابر احتیاط براى محرم جایز نیست خون از بدن خود خارج کند ، خواه با رگ زن و یا حجامت و یا کندن دندان و یا خاراندن بدن و یا مانند آن باشد ، مگر در حال ضرورت . 12.ناخن گرفتن مسأله 274 : اگر محرم یک ناخن از دست یا پاى خود را بگیرد ، باید یک مد (750 گرم) از طعام کفاره بدهد ، و اگر دو ناخن دو مدّ ، و بهمین صورت است تا ناخن نهم ، ولى اگر تمام ده ناخن دست و یا پا را بگیرد ، باید یک گوسفند کفاره بدهد براى همه ناخنهاى دست و یا همه ناخنهاى پا ، خواه همه ناخنهاى دست و یا پا را در یک مجلس بگیرد و یا در چند مجلس . مسأله 276 : بعضى از فقهاء فرموده اند : کندن دندان براى محرم حرام است ، هر چند موجب بیرون آمدن خون هم نباشد ، و فرموده اند : کفاره آن یک گوسفند است ، ولى دلیل آن خالى از تأمل نیست ، بلکه بعید نیست این کار جایز باشد . 14.حمل سلاح مسأله 280 : بنابر احوط کفاره مسلّح شدن بدون ضرورت یک گوسفند است . مسأله 282 : بنابر احتیاط کفاره کندن هر درختى قیمت همان درخت است ، و کفاره بریدن قسمتى از آن قیمت همان قسمت است ، و امّا بریدن و کندن علف کفاره ندارد . مسأله 283 : جاى کشتن کفاره واجب شده به علت شکار ، در عمره مفرده مکّه مکرّمه میباشد ، و جاى کفاره واجب شده به علت شکار در احرام حج یا عمره تمتع منى میباشد ، و همچنین است بنابر احتیاط کفاره واجب شده به علت سایر محرمات احرام غیر شکار . مصرف کفارات طواف طواف دوّمین واجب عمره تمتع است ، و در صورت ترک آن عمداً حج فاسد میشود ، خواه دانا و عالم بحکم باشد یا جاهل و نادان ، و بنابر احتیاط جاهل به حکم باید یک شتر کفاره بدهد ، و ترک در صورتى محقق میشود که آنقدر آن را به تأخیر اندازد که نتواند اعمال عمره تمتع را قبل از ظهر روز عرفه به انجام برساند . شرائط طواف مسأله 285 : اگر حدثى از محرم در حین انجام طواف سر زند، چند صورت وجود دارد: در طواف هشت چیز معتبر است : زیاد کردن شوطهاى طواف شک در عدد شوطها مسأله 318 : اگر شک بین شش و هفت حاصل شود ، و بنا را به علت ندانستن حکم شرعى بر شش بگذارد و طواف را تمام کند ، و این ندانستن ادامه داشته باشد تا زمانیکه وقت تدارک ـ به هر علتى که باشد ـ بگذرد ، بعید نیست که طواف صحیح باشد .
مسأله 207 : در کشتن شتر مرغ ، یک شتر ، و در کشتن گاو وحشى ، یک گاو ، و همچنین در کشتن خر وحشى بنابر احوط ، و در کشتن آهو و خرگوش ، یک گوسفند ، و همچنین در کشتن روباه بنابر احتیاط یک گوسفند کفاره هست .
مسأله 208 : کسى که شکارى کرد چنانچه کفاره آن شتر باشد و قیمت آن را نداشته باشد باید شصت مسکین را اطعام نماید ، براى هر مسکین یک مد ، که گفته مى شود : تقریباً سه ربع کیلو است ( 750 گرم ) ، و اگر این را هم نتواند باید هیجده روز روزه بگیرد ، و اگر کفاره گاو باشد و قیمت آن را هم نتواند نه روز روزه بگیرد ، و اگر کفاره گوشند باشد و قیمت آن را نداشته باشد باید ده مسکین را اطعام نماید ، و اگر متمکن نباشد باید سه روز روزه بگیرد .
مسأله 209 : کفاره کشتن قطاة ( یعنى سنگخوار ) و کبک و دراج و مانند آن ، یک بره است که از شیر گرفته شده و علفخوار باشد ، و کفاره بره است که از شیر گرفته شده و علفخوار باشد ، و کفاره شکار گنجشک و قبره ( یعنى چکاوک ) وصعوه ( یعنى سنگانه ) بنابر اظهر یک مد از طعام است ، یعنى گندم یا جو یا نان و مانند اینها ، و مقدار مد در مسأله قبل بیان شد ، و کفاره کشتن غیر آنچه که ذکر شد از پرندگان ، مثل کبوتر و مانند آن یک گوسفند است ، و کفاره کشتن جوجه آن یک بره یا بزغاله است ، و حکم تخم آن در صورتى که در آن جوجه اى که حرکت کند باشد حکم جوجه آن است ، و در صورتى که حرکت نکند یک درهم باید کفاره بدهد ، و همچنین بنابر احوط اگر جوجه اى در آن نباشد ، و کفاره کشتن یک ملخ یک دانه خرما یا یک مشت دست از طعام است ، و دوّمى افضل است ، و در صورتى که بیش از یک ملخ بکشد به تعدادى که کشته باید کفاره را تکرار کند ، مگر اینکه مقدارى که کشته از نظر عرف زیاد باشد که در این صورت باید یک گوسفند کفاره بدهد .
مسأله 210 : کشتن موش صحرایى و خار پشت و سوسمار ، یک بزغاله کفاره دارد ، و کشتن عظایه ( یعنى مارمولک ) یک مشت از طعام کفاره دارد .
مسأله 211 : کفاره کشتن عمدى زنبور دادن مقدارى طعام است ، و در صورتى که کشتن بجهت دفع اذیت باشد کفاره ندارد .
مسأله 212 : اگر محرم در بیرون حرم شکار کند ، کفاره هر حیوانى را بر حسب مورد و بر طبق آنچه که بیان کردیم باید بدهد ، و اگر کفاره اى براى آن بیان نشده است ، باید معادل قیمت فعلى آن در بازار را بدهد ، و اگر غیر محرم در حرم شکار کند ، باید قیمت را بدهد ، مگر در شیر که بنابر اظهر کفاره آن یک قوچ است ، و اگر محرم در حرم شکار کند ، پس باید هم کفاره محرم در خارج حرم و هم کفاره غیر محرم در حرم را بدهد .
مسأله 213 : در راهى که ملخ زیاد است ، بایستى محرم را خود را کج کند که آن را نکشد ، و اگر نتواند این کار را بکند ، در این صورت کشتن آن اشکالى ندارد .
مسأله 214 : اگر عده اى که محرمند در کشتن شکارى شرکت کردند ، بر هر یک کفاره مستقلى واجب است .
مسأله 215 : کفاره خوردن شکار مانند کفاره خود شکار است ، پس اگر محرم شکارى کرد و آنرا خورد ، دو کفاره باید بدهد ، یکى براى شکار و دیگرى براى خوردن آن .
مسأله 216 : اگر کسى که محرم نیست شکار همراه داشته باشد و داخل حرم شود ، باید او را رها کند ، و چنانچه رهایش نکرد تا مرد باید کفاره بدهد ، و اگر کسى احرام ببندد در حالى که شکار همراه داشته باشد ، حرام است آن را نگهدارد ، در تمام صورتهاى مسأله که بیان آنها در مسأله ( 201 ) گذشت ، و چنانچه رهایش نکرد تا مرد باید کفاره بدهد ، و بنابر احتیاط اگرچه مردنش قبل از ورودش به حرم باشد باید کفاره بدهد .
مسأله 217 : وجوب کفاره در کشتن شکار و خوردنش فرقى ندارد بین اینکه از روى عمد یا سهو یا ندانستن باشد .
مسأله 218 : در شکار مکرر کفاره نیز مکرر مى شود ، و خواه شکار از روى خطا و اشتباه یا فراموشى یا اظطرار و ناچارى باشد ، و یا جهل ندانستنى که صاحب آن معذور باشد ، و همچنین است در صورت عمد اگر شکار در حرم و شکار کننده غیر محرم باشد ، یا شکار کننده محرم به احرامهاى متعدد باشد ، مانند اینکه یک شکار در احرام عمره تمتع و شکار دیگرى در احرام حج و شکار سوّمى در احرام عمره مفرده نموده باشد ، و اما اگر شکار عمداًَ از محرم به یک احرام مکرر شد ، پس از بار اول دیگر کفاره واجب نخواهد شد ، بلکه از کسانى است که خداوند متعال در باره آنها فرموده است :
( و من عاد فینتقم الله منه ) .
یعنى : و آنکه بازگشت کرد خداوند از او انتقام خواهد گرفت . 2. نزدیکى با زن
مسأله 221 : هر گاه کسى که احرام حج بسته قبل از وقوف در مشعر از روى علم و عمد با زن خود از جلو یا عقب نزدیکى نماید ، واجب است کفاره بدهد و حجش را به اتمام برساند و آن را در سال آینده دوباره انجام دهد ، خواه حج مستحبى باشد و همچنین است حکم زن در صورتى که احرام بسته و عالم به حکم و راضى به این عمل وده باشد ، ولى اگر زن مجبور به این عمل بوده چیزى بر او نخواهد بود ، یعنى نه کفاره بر او واجب است و نه دو باره انجام دادن حج در سال آینده ، ولى مرد باید دو کفاره بدهد .
و کفاره این عمل یک شتر و در صورت ناتوانى یک گوسفند است ، و واجب است در این حج بین مرد و زن جدائى انداخت ، به طورى که در هیچ جا با همدیگر جمع نشوند مگر با حضور شخص ثالثى ، تا این که از همه اعمال حج فارغ شوند و بر گردند به همان جائى که نزدیکى در آن صورت گرفته ، ولى اگر در برگشتن از راهى که به محل وقوع نزدیکى منتهى نمى شود بر گردند جایز است که با یکدیگر پایان مناسک حج خلوت کنند . همچنان که واجب است در حجى که باید سال دوم انجام دهند ، از حین رسیدن به آن جائى که نزدیکى در آن صورت گرفته تا هنگام قربانى کردن در منى ، بین آن دو جدائى انداخت ، بلکه احتیاط این است که جدائى انداختن تا فارغ شدن از همه اعمال و بازگشتن به محل وقوع نزدیکى ادامه داشته باشد . 3. استفاده از بوى خوش
مسأله 237 : استفاده محرم از بوى خوش حرام است ، چه به وسیله بوئیدن یا خوردن یا مالیدن یا رنگ کردن یا بخور دادن باشد ، و همچنین است پوشیدن لباسى که اثرى از بوى خوش در آن مانده باشد ، و مراد از بوى خوش هر ماده اى است که به وسیله آن بدن یا لباس یا خوراک یا غیر اینها را خوشبو میکنند ، مثل مشک و عنبر و ورس و زعفران و مانند آن ، و بنابر اظهر محرم باید از تمام عطرهاى متعارف ، مثل عطر گل محمدى ، یاس ورازقى ، و مانند آنها ، اجتناب کند .
ولى بر محرم واجب نیست که از بوئیدن ( خلوق کعبه ) اجتناب نماید ، و همچنین واجب نیست که از مالیده شدن آن به لباسها یا بدنش اجتناب نماید ، و در صورتى که به آنها مالیده شود ، وابج نیست آن را با شستن و مانند آن از بین ببرد ، و خلوق کعبه عطر خاصى بوده از زعفران و چیزهاى دیگر گرفته مى شده ، و در دورانهاى گذشته کعبه را با آن خوشبو و معطّر مى کرده اند . 4. پوشیدن لباس دوخته یا شبیه دوخته براى مرد
مساله 242 : براى محرم جایز نیست که جامه دکمه دار یا آنچه که فائده دکمه را داشته باشد بپوشد ، در صورتى که دکمه آن را ببندد ، و همچنین جایز نیست جامه اى بپوشد که مانند زره ، یقه و آستین داشته باشد و سر را از یقه و دستها را از آستین بیرون بیاورد ، و همچنین جایز نیست زیر شلوارى و آنچه را که مانند آن عورتین را مى پوشاند ـ مانند شلوار ـ بپوشد ، مگر این که ازار ـ لنگ ـ نداشته باشد که در این صورت پوشیدن آن جایز است ، و بنابر احتیاط واجب باید از پوشیدن لباسهاى متعارف ، مانند پیراهن و قبا و لبّاده و پالتو و پیراهن عربى ، بپرهیزد ، هر چند آنها را مانند جامه دکمه دار وزره نپوشد.
بلى در حال اضطرار و ناچارى ، جایز است که پیراهن و یا مانند آن از روى دوش اندازد ، و قبا و مانند آن را وارونه بپوشد ، ولى دستهاى خود را وارد آستین نکند ، و فرقى نیست در تمام آنچه که ذکر شد بین اینکه جامه دوخته باشد یا بافته شده یا نمدى و یا غیر آن .
و براى محرم جایز است که محفظه پولهایش را به کمر ببندد ، هر چند دوختنى باشد ، مانند همیان ( ظرفى که پول در آن گذاشته مى شود به کمر بسته مى شود ) و منطقه ( کمر بندى که براى منظورهاى مختلف بسته مى شود ) ، همچنان که جایز است براى محرم مبتلا به فتق در صورت نیاز به فتق بند ( نوعى کمر بند است که اشخاص مبتلا به فتق آن را جهت جلوگیرى از فتق و یا پایین آمدن روده ها مى پوشند ) از نوع دوخته آن استفاده کند .
و نیز براى محرم جایز است در حال خوابیدن و یا غیر آن ، اینکه بدن خود را ـ بجز سر ـ بالحاف و مانند آن از چیزهاى دوخته شده بپوشاند .
مسأله 243 : احوط این است که محرم إزار ( لنگ ) خویش را بگردن خود بلکه مطلقاً ولو بعضى از آنرا ببعض دیگر گره نزند ، و چیزى مانند سوزن نیز در آن فرو نبرد ، و احوط این است که ردا را نیز گره نزند ، ولى فرو کردن سوزن و مانند آن در آن اشکالى ندارد .
5.سرمه کشیدن 6.نگاه کردن در آینه
و مستحب است محرم که در آینه براى زینت نگاه کرده است ، تلبیه بگوید .
و امّا نگاه کردن به اشیاء با کمک عینک طبّى اشکالى ندارد ، بلى در صورتى که عینک زدن عرفاً زینت باشد احوط پرهیز از آن است .
مسأله252 : اگر جدال کننده سه بار پشت سر هم قسم راست بخورد ، باید یک گوسفند کفاره بدهد ، و در صورتى که قسمتهاى پشت سر او بیش از سه بار باشد کفاره تکرار نمى شود .
بلى اگر بعد از سه بار یا بیشتر قسم ـ پشت سر هم ـ خوردن کفاره بدهد ، و یا سه بار پشت سر هم قسم بخورد و پس از فاصله دو باره سه بار یا بیشتر پشت سر هم قسم بخورد ، در این دو صورت باید یک کفاره دیگر بدهد .
و اگر یک بار قسم دروغ بخورد یک گوسفند باید کفاره بدهد ، و اگر دو بار قسم دروغ بخورد دو گوسفند و اگر سه بار قسم بخورد یک گاو باید کفاره بدهد ، و در صورتى که بیش از سه بار قسم دروغ بخورد و در میان قسم خوردنها کفاره نداده باشد کفاره تکرار نخواهد شد .
و اگر کفاره را داد و دوباره قسم دروغ خورد باید بترتیبى که گذشت کفاره بدهد .
و اگر دو بار قسم دروغ خورد آنگاه کفاره داد ، و سپس یک بار دیگر قسم دروغ خورد ، واجب است یک گوسفند کفاره بدهد نه گاو .
11.بیرون آوردن خون از بدن
بلى جایز است از مسواک استفاده کند اگرچه مستلزم خون آمدن باشد ، و در صورتى که بدون ضرورت خون از بدن خود خارج کند ، کفاره آن بنابر احوط و اولى یک گوسفند است.
بلى اگر همه ناخنهاى دست و پا را در یک مجلس بگیرد یک گوسفند کفایت میکند .
مسأله 275 : اگر محرم به استناد فتواى کسى که از روى اشتباه فتوى بجواز ناخن گرفتن داده است ، ناخن خود را گرفت و موجب خون آمدن انگشتش شد بنابر احتیاط بر فتوى دهنده کفاره واجب است . 13.کندن دندان
محرّمات حرم
جاى کشتن گوسفند و گاو و شتر کفاره
مسأله 284 : اگر کفاره اى بر محرم به علت شکار یا غیر آن واجب شد ، و آن را در مکّه یا منى به جهت عذرى یا بدون عذر نکشت تا اینکه از این دو جا برگشت بطرف مقصد خود ، بنابر اظهر جایز است آن را در هر جا بخواهد بکشد .
کفاراتى که بر محرم واجب شده باید آنها را به قفراء و مستمندان صدقه بدهد ، و احتیاط این است که خود کفاره دهنده از آن نخورد ، و اگر خورد احتیاط این است که قیمت مقدارى را که خورده به فقراء صدقه بدهد .
و بنابر اظهر در صورتى که عمره باطل شود احرام هم باطل میشود ، و عدول از عمره تمتع به حج إفراد مجزى و کافى نیست ، یعنى کفایت از حج تمتعى که بر او واجب شده نمیکند ، هر چند احوط عدول نیتش به آن و انجام اعمال حج إفراد بقصد رجاء است ، بلکه احوط این است که طواف و نماز آن و سعى ، و تراشیدن سر یا گرفتن مقدارى از موى سر یا ریش یا شارب را ، بقصد اعم از حج إفراد و عمره مفرده انجام دهد ، یعنى این اعمال را به نیت انجام دهد که اگر در واقع یکى از این دو بر او واجب باشد ، این اعمال براى امتثال آن باشد .
اوّل : اینکه قبل از تمام شدن شوط چهارم باشد ، و در این صورت طوافش باطل است و باید پس از تحصیل طهارت آن را دوباره انجام دهد ، و بنابر اظهر در صورتیکه پس از گذشتن از نیمه شوط چهارم و قبل از تمام آن محدث شود ، باز هم حکم همین است .
دوّم : اینکه بدون اختیار پس از تمام شدن شوط چهارم محدث شود ، و در این صورت باید طوافش را قطع نماید و بعد از تحصیل طهارت از همانجا که قطع کرده ادامه دهد و به اتمام برساند .
مسأله 289 : واجب است بر زنى که عادت ماهانه داشته وزن زائو ، پس از سپرى شدن روزهاى عادت و رزهائى که در آنها خون نفاس دیده ، و همچنین بر شخص جُنُب ، اینکه براى طواف غسل کنند ، و چنانچه نتوانند غسل کنند و از حصول توانائى نیز مأیوس باشند ، باید با تیمم طواف کنند ،و احوط و اولى این است که نائب هم بگیرد ، و چنانچه توانائى تیمم ندارند ، و از حصول توانائى نیز مأیوس باشند ، واجب است نائب بگیرند .
مسأله 290 : اگر زن در عمره تمتع پیش از احرام و یا در حین احرام و یا بعد از آن و قبل از شروع در طواف ، عادت ماهانه ببیند ، پس اگر وقت کافى داشته باشد که تا پس از سپرى شدن روزهاى عادت صبر کند و اعمال عمره را قبل از رسیدن وقت حج ، انجام دهد باید صبر کند تا سپرى شدن روزهاى عادت و آنگاه غسل کند و اعمال عمره را بجا آورد ، و اگر وقت کافى نداشته باشد ، . مسأله دو صورت دارد :
اوّل : اینکه عادت را پیش از احرام یا در حین احرام دیده باشد ، و در این صورت حجش منقلب به حج إفراد میشود ، و بعد از فارغ شدن از انجام حج إفراد ، باید عمره مفرده را در صورت توانائى و تمکّن انجام دهد .
دوّم : اینکه عادت را پس از احرام ببیند ، و در این صورت نیز احوط این است که به حج إفراد دول نماید به همان کیفیتى که در صورت اوّل ذکر شد ، هر چند ظاهر این است که میتواند بر عمره تمتع خود باقى بماند ، و اعمال آن را بجز طواف و نماز آن انجام دهد ، یعنى اینکه سعى و تقصیر نماید ، و بعد از آن احرام ببندد ، و پس از فارغ شدن از اعمال منى و بازگشتن به مکّه ، قبل از اینکه طواف حج را انجام دهد طواف عمره و نماز آن را انجام دهد .
و اگر یقین داشته باشد که حیضش باقى خواهد ماند و توانائى براى طواف حتى پس از بازگشت از منى پیدا نخواهد کرد ، هر چند به علت صبر نکردن کاروان باشد ، باید براى طوافش و نماز آن نائب بگیرد ، و پس از انجام آنها شخصاً سعى را انجام دهد .
مسأله 291 : اگر زن در حال احرام حین انجام طواف عادت ماهانه ببیند ، پس اگر قبل از تمام شدن شوط چهارم باشد ، طوافش باطل است و حکمش همان است که در مسأله قبل بیان شد ، و اگر بعد از آن باشد ، مقدارى که انجام داده صحیح است و باقى آن را باید بعد از پایان روزهاى عادت و انجام غسل بجا آورد ، و احوط و اولى اعاده آن است پس از اتمام طواف اوّل . این در صورتى است که وقت کافى براى انجام آنچه ذکر شد قبل از رسیدن وقت حج داشته باشد ، و اگر نه باید سعى و تقصیر نماید ، و سپس احرام حج را ببندد ، و پس از بازگشت از منى و انجام اعمال آن و قبل از اینکه طواف حج را انجام دهد ، باید باقیمانده طواف عمره را قضا نماید به همان صورتى که قبلاً بیان نمودیم .
مسأله 292 : اگر زن بعد از طواف و قبل از خواندن نماز آن عادت شود طوافش صحیح است ، و پس از تمام شدن عادت و غسل نمودن باید نماز طواف را بخواند ، و در صورتى که وقت تنگ باشد ، سعى و تقصیر را انجام دهد ، و نماز طواف را پس از بازگشت از منى و قبل از طواف حج بخواند .
مسأله 293 : اگر زن طواف را انجام دهد و نمازش را بخواند ، سپس احساس کند که عادت شده است ، و نداند که شروع عادت قبل از طواف یا در حین انجام آن و یا قبل از نمازش و یا در حین خواندن آن بوده و یا آنکه بعد از نماز عادت شده ، طواف و نماز او محکوم بصحت مى باشد .
و در صورتى که بداند قبل از خواندن نماز بوده یا در حین خواندن آن ، حکم ذکر شده در مسأله گذشته شامل او میشود .
مسأله 294 : اگر زن براى عمره تمتع احرام ببندد و توانائى انجام اعمال آن را داشته باشد ، و بداند که اگر انجام اعمال را به تأخیر اندازد عادت ماهانه خواهد دید و توانائى انجام اعمال را بعداً به علت تنگى وقت نخواهد داشت ، و در عین حال اعمال را در حین توانائى انجام نداد تا اینکه عادت را دید و توانائى انجام اعمال عمره را قبل از وقت حج به علت تنگى وقت پیدا نکرد ، در این صورت ظاهر این است که عمره اش فاسد شده ، و آنچه در اوّل طواف ذکر نمودیم شامل او میشود .
مسأله 295 : در طواف مستحبى طهارت از حدث اصغر معتبر نیست و مشهور بین فقهاء این است که طهارت از حدث اکبر ، هم معتبر نیست ، ولى در نماز آن طهارت معتبر است و بدون طهارت صحیح نیست .
مسأله 296 : کسى که عذرى دارد و در نتیجه طهارت یعنى وضوء و غسل خود را به کیفیت مخصوصى انجام میدهد ، به همان طهارت به کیفیت مخصوص به خود اکتفاء نماید، مانند کسیکه وضوى جیره اى میگیرد یا مرضى دارد که نمیتواند از ادرار و یا مدفوع خوددارى کند ، هر چند احوط براى کسى که نمیتواند از مدفوع خوددارى کند این است که در صورت توانائى هم خود طواف و نماز آن را انجام دهد و هم براى هر دو نائب بگیرد.
و امّا زنى که خون استحاضه ببیند ، احتیاط این است که اگر استحاضه اش قلیله باشد ، براى طواف وضو بگیرد و براى نماز آن وضوى دیگرى بگیرد ، و اگر متوسطه باشد ، باید یک غسل براى طواف و نماز آن انجام دهد و براى هر یک از آن دو یک وضو بگیرد ، و اگر کثیره باشد ، باید براى هر یک از آن دو یک غسل انجام دهد و به همان اکتفاء نماید و نیازى به وضو ندارد ، بشرط اینکه حدث اصغرى از او سر نزده باشد ، و اگر نه احوط و اولى این است که وضو نیز بگیرد
( معناى استحاضه و اقسام سه گانه آن را در رساله هاى عملیه مى توان دید ) .
سوّم : ( از چیزهائى که در طواف معتبر است ) طهارت از نجاست است ، بنابر این در صورت نجس بودن یا لباس طواف صحیح نخواهد بود ، و بنابر احتیاط خونى که کمتر از یک درهم است ( که تقریباً به اندازه بند سر انگشت شست است و وجودش در نماز مضر نیست ، وجودش در طواف مضر است ، و همچنین است نجاست لباسهاى کوچک مانند جوراب که در نماز مضر نیست ، ولى در طواف مضر است ، آرى حمل نمودن چیزى که متنجّس باشد در حال طواف مطلقاً اشکالى ندارد .
مسأله 299 : اگر فراموش کند که بدن یا لباسش نجس بوده و بعد از طواف یادش بیاید ، بنابر اظهر طواف صحیح است ، هر چند احتیاط این است که آن را دوباره انجام دهد ، و اگر بعد از نماز طواف یادش بیاید ، بنابر احتیاط نماز را دوباره بخواند ، در صورتى که فراموشى ناشى از سهل انگارى باشد ، و در غیر این صورت ، بنابر اظهر نمازش صحیح است و لازم نیست آن را دوباره بخواند .
مسأله 300 : اگر در حین انجام طواف بداند که بدن یا لباسش نجس است ، یا انیکه در حین انجام آن نجس شود ، پس اگر بتواند نجاست را از بین ببرد بدون اینکه بموالات عرفى ـ یعنى پى در پى بودن اجزاء طواف بنظر عرف ـ ضررى برسد واجب است آن را از بین برده ـ هر چند به وسیله بیرون آوردن لباس نجس از تن باشد ، در صورتى که منافى با پوشش لازم در حال طواف نباشد ، و یا به وسیله عوض کردن آن با لباس طاهرى که در دسترسش باشد ـ و طوافش را تمام کند و اگر نتواند از بین ببرد ، احتیاط این است که طواف را تمام کند و پس از آنکه نجاست را از بین برده طواف را اعاده نماید اگر علم بنجاست یا عروض آن قبل از پایان شوط چهارم باشد اگرچه ظاهر این است که لازم نیست طواف را دوباره انجام دهد حتى صورت اخیر .
مسأله 302 : اگر مکلفى که ختنه نشده مستطیع شود ، پس اگر بتواند در سال حصول استطاعت ختنه کند و حج نماید ، اشکالى نیست ، و اگر نتواند ، باید حج را تا پس از ختنه نمودن تأخیر اندازد .
و اگر اصلاً نتواند ختنه کند ، چه به علت ضرر باشد و یا سختى و مشقت زیاد و یا مانند آن ، وجوب حج از او ساقط نمى شود ، ولى احتیاط این است که در عمره و حج هم خود شخصاً طواف کند و هم براى طواف نائب بگیرد ، و پس از طواف نائب ، خودش نماز طواف را بخواند .
واجبات طواف
اوّل و دوّم : شروع نمودن طواف از حجر الاسود و خاتمه دادن در همان جا در تمام شوطها و ظاهر این است که شروع از هر جزئى از آن و ختم به همان جزء کفایت میکند ، اگرچه احوط این است که با تمام بدن از همه حجر در شروع و خاتمه بگذرد .
وجهت عمل به این احتیاط کفایت میکند که در شوط اوّل قبل از حجر به مقدار کمى بایستد ، و نیت کند شروع به طواف را از آنجائى که واقعاً روبروى حجر الاسود قرار میگیرد ، آنگاه هفت بار به دورخانه بگردد ، و در پایان بار هفتم مقدارى از حجر الأسود بگذرد ، ولى قصدش این باشد که خاتمه طواف نیز در همان جائى باشد که واقعاً روبروى حجر قرار میگیرد ، و با این ترتیب علم و یقین براى او حاصل میوشد که شروع واقعى از حجر و ختم واقعى به آن از او صادر شده است .
مسأله 303 : مشهور بین فقهاء این است که طواف باید بین کعبه و مقام حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) باشد ، و گفته شده : فاصله مذکور بیست و شش ذراع و نیم است ، یعنى در حدود دوازده متر ، و از آنجا که حجر اسماعیل ( علیه السلام ) داخل در محدوده طواف است ، در طرف حجر تنها شش ذراع و نیم براى طواف باقى مى ماند . یعنى حدود سه متر .
ولى بعید نیست که در بیش که در بیش از مقدار ذکر شده هم ـ هر چند که کراهت دارد ـ طواف جائز باشد ، مخصوصاً براى کسى که در فاصله ذکر شده توانائى طواف را ندارد یا موجب حرج و مشقت زیاد براى او میشود ، و در صورت توانائى رعایت احتیاط اولى است .
مسأله 314 : اگر از روى اشتباه چیزى بر شوطهاى طواف خود بیافزاید ، پس اگر بعد از رسیدن به رکن عراقى یادش آمد ، مقدار افزوده را تا یک طواف کامل به اتمام برساند ، و احتیاط این است که طواف دوّم را در این هنگام بقصد قربت بدون اینکه واجب یا مستحب بودن آن را قصد کند به اتمام برساند ، و پس از آن چهار رکعت نماز بخواند ، و افضل بلکه احوط این است که بین آنها فاصله اى بیندازد ، به این معنا که دو رکعت قبل از سعى جهت طواف واجب بجا آورد و دو رکعت پس از سعى جهت طواف مستحبى بجا آورد .
و همچین است بنابر احوط اگر پیش از رسیدن به رکن عراقى یادش بیاید .
| قالب جدید وبلاگ پیچک دات نت |
